ยังมีเรื่องราวที่เราควรรู้อีกในพุทธคยานี้ คือ เรื่องของต้นพระศรีมหาโพธิ์

เรามาพูดถึงต้นพระศรีมหาโพธิ์ ซึ่งเป็นต้นที่พระพุทธองค์ทรงตรัสรู้ เป็นต้นไม้คู่บารมีหรือเป็นสหชาติของพระพุทธเจ้า คือ เกิดมาในวันเพ็ญเดือนหก ก่อนพุทธศักราช ๘๐ ปี วันเดียวกับวันที่พระพุทธองค์ประสูตินั่นเอง ซึ่งในวันนั้นมีสิ่งที่เกิดพร้อมกัน ๗ อย่าง คือ

๑. พระนางยโสธรา หรือ พิมพา

๒. พระอานนท์

๓. อำมาตย์กาฬุทายี

๔. นายฉันทะ

๕. ม้ากัณฐกะ

๖. ต้นพระศรีมหาโพธิ์

๗. ขุมทรัพย์ ทั้ง ๔

ทั้งหมดนี้รวมเรียกว่า สหชาติ

การขยายพันธ์ต้นโพธิ์ครั้งแรก เกิดขึ้นเมื่อ สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้า ไม่ได้ประทับที่เชตวันมหาวิหาร เมืองสาวัตถี มีผู้ไปสักการะและวางดอกไม้ของหอมที่หน้าวิหาร ในครั้งนั้น พระอานนท์ จึงมีดำริเอาต้นโพธิ์มาปลูกเพื่อเป็นที่สักการะบูชา โดยขอให้พระโมคคัลลานะพระอัครสาวกเป็นผู้ไปนำมา และถือเป็นการเริ่มต้นขยายพันธ์โพธิ์ตรัสรู้ไปในที่ต่างๆของโลกในเวลาต่อมา

การขยายพันธ์ครั้งที่สอง คือสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช ทรงเป็นผู้ตอนกิ่งโพธิ์ด้วยพระองค์เองส่งไปที่เมืองอนุราธปุระ ในลังกา ซึ่งมีชีวิตรอดอยู่จนปัจจุบัน และจากต้นโพธิที่ลังกานี้ สมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงมอบหมายให้ พระอาจารย์สายนำเมล็ดมาเพาะปลูกที่ประเทศไทย คือ ที่วัดสระเกศ ๑ ต้น วัดบวร ๑ ต้น และที่วัดมหาธาตุ ๑ ต้น

เป็นอันว่า ประเทศไทยก็มีบุญนักหนา ได้รับความสงบร่มเย็นจากร่มโพธิ์ตรัสรู้นี้

เรื่องราวของต้นพระศรีมหาโพธิ์ยังมีต่อ จากคัมภีร์มหาวงศ์ กล่าวว่า พระเจ้าอโศกเสด็จมาบูชาต้นพระศรีมหาโพธิ์อยู่เนืองๆ เป็นที่ริษยาของพระนางดิศราชเทวี ที่พระองค์รักต้นโพธิ์มากกว่าพระนาง จึงนำเอาเงี่ยงกระเบนมีพิษไปแทงที่ต้น เมื่อพระเจ้าอโศกทรงทราบ ทรงโทมนัส และน้อยพระทัย จึงประชวรและสิ้นพระชนม์หลังจากต้นโพธิ์ถูกทำลายได้สี่เดือน แต่ในไม่ช้า ต้นโพธิ์ก็แตกหน่อขึ้นที่รากเดิมอีก นับได้ว่าเป็นต้นที่สองที่เกิดขึ้นด้วยสัตยาธิฐานของพระเจ้าอโศก

มาถึงสมัยพระเจ้าศศางกา กษัตริย์ฮินดู แห่งแคว้นเบงกอล เป็นศัตรูกับพระพุทธศาสนา จึงให้ทหารฟันและขุดรากทิ้ง แต่ขุดไม่หมด เหลือรากแก้วไว้ เวลานั้นต้นโพธิ์อายุได้ 871 ปี ก็งอกขึ้นมาอีก เป็นต้นที่สาม

พระเจ้าปูรณวรมัน กษัตริย์องค์สุดท้ายในราชวงศ์ของพระเจ้าอโศกที่ครองแคว้นมคธ จัดการบำรุงรากโพธิ์ที่เหลือ หลังจากพระเจ้าศศางกาสิ้นพระชนม์ลง ไม่ช้าต้นโพธิ์ก็แตกออกมาจากรากเดิม สูงได้ประมาณ ๑๐ ฟุต พระองค์ ให้สร้างกำแพงล้อมไว้ เพื่อป้องกันไม่ให้ใครมาทำร้ายได้

นับว่าต้นโพธินี้ถูกทำลายถึงสามครั้ง และหมดอายุขัยจริงๆตามธรรมชาติ รวมอายุได้ 1258 ปี

ต่อมา เมื่อรัฐบาลอังกฤษปกครองอินเดีย นายพลอเล็กซานเดอร์ คันนิ่งแฮม ได้พบหน่อต้นโพธิ์ ณ สถานที่เดิม 2 หน่อ จึงเลือกเอาต้นที่สูงกว่า ปลูกที่เดิม แล้วเลือกต้นที่เตี้ยกว่าแยกไปปลูกทางเหนือ ห่างจากเดิมพอสมควร ก็คือต้นที่เราเห็นและสักการะบูชาปัจจุบัน

ก่อนเราไปที่พุทธคายา ก่อนขึ้นเครื่อง อย่าลืมไปกราบต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่ วัดสระเกศ หรือ วัดมหาธาตุ หรือ วัดบวร นะคะ

การที่เราได้ไปกราบก่อนไป เป็นการปลูกศรัทธาในจิต จากนั้น ก็เป็น วิริยะ ในการเดินทางซึ่งเปรียบเสมือนจาริกแสวงบุญ เมื่อไปถึง เราก็เจริญสติกำหนดรู้ด้วยสมาธิ ปัญญาก็จะเกิด เราไปคราวนี้ การปฏิบัติของเราจะก้าวหน้าขึ้น อย่างแน่นอน (หวังเป็นอย่างยิ่งค่ะ)